Nakon odsluženih 13 godina zatvorske kazne zbog pocinjenih ratnih zlocina, Momcilo Krajišnik, jedan od osnivaca Srpske demokratske Stranke ciji je predsjednik bio Radovan Karadžic i ratni predsjednik skupštine bosanskih Srba, vratio se kuci.
Krajišnik je prvobitno osuden na 20 godina zatvora, ali je predsjednik Tribunala Theodor Meron, pocetkom jula ove godine, donio odluku o njegovom prijevremenom oslobadanju nakon što je odslužio dvije trecine zatvorske kazne.
Krajišnika je Haški tribunal 2009. godine proglasio krivim zbog njegove uloge u progonima, deportacijama, te prisilnom premještanju nesrba tokom rata u Bosni i Hercegovini, i to u 35 opcina, ukljucujuci Zvornik, Banju Luku, Prnjavor, Bijeljinu, Bratunac, Bosansku Krupu, Sanski Most, Trnovo i Sokolac.
U presudi Tribunala se, uz ostalo, navodi da je tadašnja Srpska demokratska stranka (SDS) krajem oktobra 1992. godine osnovala ratnu skupštinu bosanskih Srba na celu sa Krajišnikom. Skupština je odmah pocela sa uspostavom paralelnih struktura vlasti, te 12. maja osnovala i vojsku na cije celo je postavljen Ratko Mladic, kome se trenutno sudi u Hagu zbog ratnih zlocina pocinjenih u BiH.
Momcilo Krajišnik je vecinu kazne – devet godina – proveo u pritvoru Tribunala, ali je zadnje cetiri i po godine proveo u zatvoru u Velikoj Britaniji. Iste godine nakon izricanja konacne presude Tribunala, Krajišnik je prebacen na izdržavanje kazne u zatvor u Velikoj Britaniji. Nakon godinu dana provedenih u zatvoru, napisao je prvu molbu za prijevremeno puštanje na slobodu, koja je odbijena.
– Iz presude Tribunala: Nacionalna mržnja i etnicko razdvajanje –
„Za utjecaj SDS-a na skupštinu bosanskih Srba bila je znacajna uloga Krajišnika, kao predsjednika skupštine i kao istaknutog clana SDS-a. Vijece je saslušalo i iskaze prema kojima je Krajišnik blagonaklono gledao na izražavanje nacionalne mržnje i podsticanje straha u skupštini bosanskih Srba. Transkripti sjednica predoceni Vijecu pokazuju da u periodu na koji se odnosi optužnica on niti jednom nije opomenuo poslanike radi uvreda izrecenih na racun drugih nacionalnih grupa. Povremeno se i sam služio takvim izrazima. Zahvaljujuci ovlaštenjima koja je kao predsjednik skupštine bosanskih Srba imao, Krajišniku je bilo lako da promoviše stavove o etnickom razdvajanju“, navodi se u presudi Haškog tribunala.
„Po mišljenju Vijeca, sveukupni doprinos Krajišnika udruženom zlocinackom poduhvatu cinilo je pomaganje uspostavljanja i održavanja stranackih i državnih struktura SDS-a kao instrumenata pocinjenja zlocina… On je imao ovlasti da interveniše, ali nije bio zainteresovan za sudbinu zatocenih i protjeranih osoba. Krajišnik je želio da se muslimansko i hrvatsko stanovništvo u velikom broju iseli sa teritorija bosanskih Srba i prihvatao je da se mora platiti teška cijena u patnjama, smrti i razaranjima koji su bili potrebni za ostvarivanje srpske dominacije i održive državnosti. Vijece je konstatovalo da je Krajišnikova uloga u pocinjenju zlocina bila kljucna.“
– Meronova odluka: “Male su šanse” da ce ponoviti djela za koja je osuden –
Prilikom donošenja odluke o prijevremenom puštanju na slobodu, sudija Theodor Meron je u obzir uzeo izvještaj koji je zatvorski supervizor poslao o Krajišniku, a u kojem se navodi kako je bio primjeren zatvorenik, koji je pohadao kurs engleskog i Biblije te išao u teretanu kako bi ostao u formi.
Takoder se navodi da je teško procijeniti rizik koji Momcilo Krajišnik eventualno predstavlja po okolinu, buduci da je “uporno odbijao prihvatiti krivicu”.
Ipak, kako je u obrazloženju svoje odluke naveo sudija Meron, Krajišnik je pokazao da je djelimicno prihvatio odgovornost za zlocine, mada je priznao da skuplja dokaze koje ce priložiti zahtjevu za reviziju presude. No, Meron je odlucio, “male su šanse” da ce ponoviti djela za koja je osuden.
Predsjednik Tribunala je konstatovao i da je Krajišnik osuden za “najokrutnije zlocine koje covjecanstvo poznaje”; no, ipak je donio odluku da se može vratiti i živjeti tamo gdje su ti zlocini pocinjeni.
Sam Krajišnik je izrazio želju da se vrati u Republiku Srpsku i da radi u porodicnoj firmi, te da „radi na pomirenju tri naroda“.
– “Gospodin Ne” –
Momcilo Krajišnik je u julu 1990. bio medu osnivacima Srpske demokratske stranke (SDS) ciji je lider bio haški optuženik Radovan Karadžic. Prvobitno je imenovan za predsjednika lokalnog odbora te stranke Novi Grad Sarajevo.
Od septembra 1990. bio je poslanik u Skupštini RBiH, a u decembru je imenovan za predsjednika ovog tijela. U julu 1991. godine je izabran u Glavni odbor SDS-a.
Krajišnik je bio ucesnik mirovnih pregovora o BiH u americkom gradu Daytonu 1995. godine, a kasnije ga je Richard Holbroke, specijalni americki izaslanik za Balkan, opisao kao “Gospodin Ne”, jer je bio beskompromisan tokom pregovora.
Krajišnik je od 1996. do 1998. godine obnašao dužnost srpskog clana Predsjedništva BiH. Uhapšen je na Palama u aprilu 2000. godine i prebacen u pritvor Haškog tribunala.
(AA)