Skerlić je glasno bio protiv ratova u Albaniji i izazivanja Austro-Ugarske.Mnogo ranije je Milan Piroćanac upozoravao na tragične posljedice ukoliko se Srbija pretvori u „rusku prišipetlju na Balkanu“.
Da li bi bilo bolje danas za nas i Srbiju da nije izgubila milion stanovnika?
Koliko je tačna teza da je A-U namjeravala da okupira i kolonizuje Srbiju?Da je stavi pod uticaj svakako,ali u čemu se onda razlikovala od Rusije ,od koje Srbija nije imala nikakav ekonomski interes?
Vladimir Dedijer je u knjizi „Sarajevo 1914.“nabrojao je sve ruske „izdaje“:ona je Srbiju izručivala tuđem interesu 1726. 1782. I 1813.Austro-Ugarskoj;Turskoj;1876.u Rajhštatu potpisuje tajnu konvenciju kojom se saglašava da Dunavska monarhija okupira Bosnu i Hercegovinu.
Beogradski list „Pijemont“ 26.oktobra 1911.naziva Rusiju „bratskom judom“,jer je do aneksije Bosne i Hercegovine došlo po sporazumu Petrograda i Beča.
Trećeg oktobra 1911. „Pijemont“ piše o tajnom sporazumu Rusije i Austro-Ugarske iz 1897. Kada su Balkan podijelile na sfere uticaja:Srbija,Makedonija do linije Solun-Vranje,Albanija i Crna Gora u sferu Dunavske monarhije,čak je Rusija dozvoljavala i status protektorata za Makedoniju(tada u sastavu Osmanske Imperije)
Ali,istovremeno su ruski agenti i diplomate huškale srpske političare protiv Beča.
Konačno da li bi Srbiji štetio,kako je opredlagao dr.Živojin Perić,i trijalizam?Možda Pašić ne bi uspio da skupi svojih 10 miliona franaka,ali,sve zemlje koje su bile u sastavu sa Austro.Ugarskom monarhijom danas su razvijene,kao što su sve zemlje koje su bile pod uticajem Rusije danas zaostale.Austrija koju su saveznici pobijedili danas je razvijenija zemlja od Srbije i puna Balkanaca koji su pobjegli sa Balkana da tamo uspješno žive i rade.
Austro-Ugarska se protivila,stvaranju Jugoslavije van njenih granica,ali nije imala ništa protiv Jugoslavije u svojim granicama.Štaviše,takve je planove i pravila.
Postoji još jedna rečenica koju bi trebalo dobro izanalizirati:“Srbija je težila oslobođenju svih južnih Slovena,ne samo onih iz Turske,već i onih iz A-U.Austro.Ugarska je pokušavala da onemogući slobodan razvoj Srbije i primora je da prihvati trijalizam koji bi se ostvario prisajedinjenjem Srbije Austro.Ugarskoj“.
U političkoj stvarnosti nisu postojali „južni Sloveni“,već razni narodi koji su željeli sopstvenu državu.Nerazumjevanje ove činjenice dovelo je kasnije do neprestanih konflikata u zajedničkoj državi.Jesu oni pozdravljali uspjehe srpske vojske u balkanskim ratovima,ali pri tome nisu podrazumijevali da se Srbija sa pravoslavljem i ruskom podrškom proširi po cijelom Balkanu,bez obzira na rasprostranjenost Srba po Balkanu.I Hrvati,i Slovenci,i Bugari,i Makedonci,pa i Crnogorci su snivali sopstvene države.
Izvor:DANAS;12-13.09.2020;
Priredio:Kemal Mahić