Pregledavajući diplomatske spise, domaće i strane, došao sam do mnogobrojnih podataka o nazivima za oznaku bosanske države u srednjem vijeku.Svi suvremenici su naglašavali da je Bosna organizaciono-politička jedinica s raznim naslovima: vojvodstvo, pokrajina, zemlja Bosna, zemljica Bosna, Bosna, Bosona, Bosina, Vosna, Bosanski krajevi, kraljevina (država), banatstvo, regija, bosanski rusag(ugarski naziv za državu), kneštvo ili principat, kraljevina Rama, kraljevina Bosna i Slavonija.
Strani diplomati su nazivali stanovnike bosanske države Bošnjanima, Bosancima, bosanskom nacijom, sve u državnom smislu.Ponekad stanovnike bosanske države nazivaju i Slavenima sa dodatkom „ili Bošnjani, bosanski ljudi“,Srbima i Hrvatima, dok su sastavne dijelove bosanske države nazivali župama, distriktima, zemljama, regionima i dijelovima Bosne.Poslije krunisanja kralja Tvrtka I za raškog i bosanskog kralja, 26. Oktobra 1377. godine, uvodi se novi naslov „kralj Raške i Bosne“ za oznaku samostalne države nastale po nasljednom pravu. Svi domaći diplomatski spisi proizašli su iz bosansko-hercegovačkih kancelarija u srednje vijeku uvijek spominju jedino ime Bosna u zajednici s njezinim predstavnicima da se pokaže da je država Bosna izborna, ovisna od domaćeg općeg staleškog sabora na kome se birao ban i kralj.
Bosansko visoko plemstvo se često naziva jednim imenom Bosna koje je predstavljalo Bosnu kod kuće i prema inostranstvu. Za ponekog bosanskog bana upotrebljava se izraz „veliki bosanski ban“, kao što je to bilo u doba bana Kulina i Matije Ninoslava. Ovo je oslovljavanje preneseno i na velike bosanske vojvode i bosanskog kneza ili palatina koji je predstavljao visočku župu ili drugim imenom bosansku s centrom u Visokom i Milima, današnjim Arnautovićima. Bosanski knezovi i veliki bosanski knezovi su obično bili na banskom i kraljevskom dvoru kao bliski rođaci kuće Kotromanića.Takav je bio bosanski knez Vlatko u doba kralja Tvrtka i veliki bosanski knez Tvrtko Borovinić iz istočne Bosne, s područja knezova Pavlovića o čemu sam govorio. To je zapravo dvorski knez(comes curialis) po uzoru na Zapad.
Usprkos upotrebi naslova bosanski vojvoda, bosanski ban i kralj, ipak se ugarski kralj Bela III potkraj 12. Vijeka oslovljava u svom pečatu „kralj Rame“ kao i prije kad je Bela II nosio naslov kralja Rame. Na istovjetan način postupio je nasljednik Bele III kralj Emerik(Mirko) i njegov nasljednik kralj Andrija II u Zlatnoj buli iz 1222. godine.Njihovu diplomatsku praksu nastavili su i svi ostali ugarski kraljevi iz kuće Arpadovića tako da su to nastavili i Anžujci iz Napulja 1301. godine.
Anžujski ugarski kralj Ljudevit I(Ludvig I) i kćerka mu kraljica Marija oslovljavaju se sa „kralj,kraljica Rame“.Anžujski ugarski kraljevi ostavili su tu praksu oslovljavanja u nasljedstvo kraljevima iz dinastije Luksemburgovaca, bez diplomatske etikete.
Engleski kralj Henrik, pisao je ugarskom kralju Beli III godine 1188. i oslovio ga je naslovom „kralj Rame“ i zamolio ga da mu dozvoli prolaz preko ugarskog državnog teritorija s krstaškom vojskom u pravcu istočnih zemalja gdje u živjeli i vladali Seldžuci. Očito se vidi da su strani diplomati strogo vodili računa o oslovljavanju pojedinih vladara kojima su se obraćali.Tako je ugarski kralj Stjepan V, pored ostalog, oslovio 1271. Godine
kraljem Rame, Srbije, Galicije i Bugarske. U tome ga je slijedio i papa Nikola III godine 1278. kad se obratio pismom svom legatu Filipu.Tom zgodom papa je nazvao Bosnu kraljevinom u smislu samostalne države.
Izvor:Marko Vego:Postanak srednjovjekovne Bosanske države;Svjetlost Sarajevo 1982.
Izbor: Kemal Mahic
