Osmanska imperija podiže memorijalnu arhitekturu u skladu s učenjem islamske vjere kojoj nije svojsteveno da podiže spomenike živim ličnostima ili događajima ovog svijeta.Podiže groblja(mezare) na kojima su grobovi sa nišanima i rijetko turbeta kao pojedinačne spomenike.
Groblja se podižu na prigodnim mjestima u gradu,često na nekom vidikovcu i ne prate ih grobne građevine.Pojedinačni spomenici podižu se uz džamiju,odnosno tekiju.
Najvrijednija turbeta(registrovana 24) podignuta su uglavnom u sjedištima osmanske vlasti:
U Skoplju,turbe Ishak bega(XV st) i Mustafa-paše(umro 1519),uz njihove džamije,spadaju u red najljepših turbeta zatvorenog tipa.
U Banja Luci,Ferhat paše,uz beglerbegovu džamiju i Malkočevića turbe(oba XVI st.) sa tri 2sarkofaga“koji se po svom oblikovanju i dekorativnim elementima svrstaju u vrh klesarskog umijeća.
Na Kosovu polju,na mjestu pogibije sultana,njegov sin Bajazit podiže Muratovo turbe 1389.godine,novo je izgrađeno 1850.godine.
U Travniku,dva turbeta na kamenim stubovima spojenim lukovima;u većem su sarkofazi dvojice valija(poslije 1748),a u manjem sarkofag Mustafe-paše,bosanskog vezira(1799),sarkofazi i nišani ističu se vrijednošću dekoracije.
U Mostaru šejh Jujino turbe(1831) uz tekiju.
U dugom vremenu vladavine Osmanske imperije i slavensko stanovništvo podiže hrišćanska groblja,saglasno običajima svoje vjere.Skromna su,ali imaju značajno mjesto u memoriji stanovništva.
Baština memorijalne arhitekture osmanske imperije ostaje u okvirima grobnih spomenika jer,jer kako smo rekli,islamska civilizacija ne slavi svjetovne događaje.ima dva osnovna tipa,mezare i turbeta.Turbeza se podižu pašama i velikodostojnicima,često osnivaču vakufa uz džamiju koju je podigao.Mezari su skromni,kao što je i skroman čin sahrane.U obliku nišana nema bitne diferencijacije kao da se želi reći da su vjernici pri umiranju,kao i pri rođenju,jednaki.Obrada kamena je vrhunska.
Izvor:Branislav Krstić-Spomenička baština(2010);
.
.
.
