Akademik prof. dr Izidor Papo,hirurg svjetskog glasa,rođen je 31. decembra
1913.godine u Ljubuškom u porodici sefardskih Jevreja.
Gimnaziju je završio u Mostaru 1932.godine sa odličnim uspjehom,a medicinske studije
u Zagrebu na vrijeme i s prosječnom ocjenom 10.Nakon što je odslužio vojsku i
završio staž postavljen je za ljekara na hirurško-ginekološkom odjeljenju bolnice u
Sarajevu. Na početku rata radi na hirurškom odjeljenju bolnice u Mostaru,zatim odlazi u
Mostarski partizanski odred. Bio je u hirurškoj ekipi Vrhovnog štaba jedinica
NOB-a.Kao vojni hirurg je ponekad morao da zbrinjava ranjenike i po tri dana bez
prekida.Preživio je proboj na Sutjesci.U ratu je doživio tešku tragediju.Ustaše su
mu ubili sestru i brata i preko 50 članova šire porodice.Godine 1944. poslat je u
saveznicki centar u Italiju. Tu je upoznao Rodney Smith-a (docnije Lord Smith of
Marlow) koji ga 1969.godine predlaže za člana Kraljevskog hirurškog koledža (koledž
broji svega 50 članova,novi se bira samo kad neko od ovih umre). To članstvo mu je
bilo najdraže.Iz Italije se vraća u Jugoslaviju i postaje upravnik Bolničkog centra
u Novom Sadu.Na Sremskom frontu je rukovodio pokretnim hirurškim ustanovama.
Godine 1946.je poslat u SSSR na usavršavanje kod čuvenih hirurga i naučnika Judina,
Bakunjeva i Višnjevskog. Tamo je položio i specijalistički ispit iz hirurgije
1947.godine, a 1948. godine vraća se u zemlju i postaje načelnik II hirurškog
odeljenja Glavne vojne bolnice koja je kasnije prerasla u Vojnomedicinsku akademiju.
Kako je kod Judina naučio njegovu tehniku rekonstrukcije jednjaka počinje da je
primenjuje ali i usavršava, pa se ta operacija u hirurškim tehnikama naziva
“operacijom po Judinu i Papi”. Do tada ove bolesnike kod nas niko nije operisao, a
kako ih je bilo mnogo, Papo je ubrzo operisao preko 350 ovih bolesnika, po čemu je
stekao i međunarodno priznanje. Ubrzo je postavljen za šefa Katedre hirurgije i
glavnog hirurga JNA.Zatim odlazi u SAD na usavršavanje u kardiohirurgiji koje se tih
godina rađala zahvaljujuci usavršavanju vantjelesnog krvotoka.Bio je na klinikama u
Filadelfiji, Mayo klinici, Mt Sinay Hospital i drugim.Vraća se u zemlju i počinje da
radi operacije na srcu i već 12. novembra 1965.godine ugraduje prvu veštacku valvulu
bolesnici koja je još uvijek živa. Počinjao bi da operiše u 6 sati ujutro i do 14
sati znao bi da uradi po nekoliko operacija na otvorenom srcu. Uradio je blizu 4000
operacija na otvorenom srcu. Takav tempo je izdržavao ne samo zahvaljujuci prirodnom
zdravlju vec i urednom životu. Kažu da je na spavanje uvek odlazio u 10 sati. U dane
kada za operaciju nije bilo srčanih bolesnika znao je da operiše kile,kamence u
žucnoj kesi,ulkuse … Govorio je da “hirurg mora stalno da operiše da bi očuvao
spretnost i hiruršku tehniku”.
Papo je izabran u zvanje docenta 1950.godine, vanrednog profesora 1953.godine a u
zvanje redovnog profesora 1956.godine.Napredovao je i u vojnoj karijeri.Godine
1975.unaprijeđen je u čin general-pukovnika sanitetske službe JNA.Bio je član
brojnih medunarodnih društava: Austrijskog društva traumatologa , Medunarodnog
društva za hidatidologiju,Naučnog savjeta Medunarodnog hirurškog društva,Američkog
kardiološkog koledža,Njemačkog hirurškog društva,počasni član Pariskog društva
hirurga,Američkog ljekarskog društva,CICD-a,Hirurškog društva Los Anđelesa,član
francuske Akademije hirurgije,Peruanske Akademije medicinskih nauka, Kraljevskog
koledža hirurgije Engleske i Irske,Grudnohiruškog društva Bolivije i dr.Nosilac je
brojnih uglednih odlikovanja i nagrada.Za dopisnog člana SANU izabran je 1961., a za
redovnog 1968.godine.
Bio je neumoran radnik, volio je rad, red i disciplinu.Strog ali pravedan
starješina,prijatan sagovornik,ubjedljiv učitelj, mrzio je nerad, neznanje i
javašluk.Trudio se da uvijek bude najbolji.Bio je poligota, govorio je sedam jezika.
Nije se bavio sportom. Volio je da šeta, da sluša klasičnu muziku,
slikarstvo,ptice,pčele i filateliju.Bio je neumoran kad se borio za život
bolesnika.Govorio je da mu je najveća zahvalnost bila kada bi mu na odlasku bolesnik
rekao “Generale,Bog ti dao zdravlje”.
Profesor Papo je objavio 217 radova ,od toga 13 u inostranim časopisima.Citiran je
285 puta.Preko 30 godina bio je načelnik hirurške klinike VMA.Penzionisan je
1982.godine.Umro je 14. oktobra 1996.godine u 83. godini života i sahranjen je na
Jevrejskom groblju u Beogradu.
Pored ovih redova koje su povodom njegove smrti napisali njegove kolege iz
Hirurške sekcije,njegovi bliski saradnici i priznati hirurzi,nije lako dodati
neke druge koji se odnose na njegov život i djelo.Ipak,svaki novi detalj o
ovom velikom Ljubušaku ,hirurgu svjetskog glasa ,za nas je značajan,jer smo
time i mi duhovno bogatiji i ponosniji.Izvori su vrlo oskudni,jer je Papo
uvijek birao sagovornike i nije volio publicitet.Papo to posebno zaslužuje
kao čovjek;volio je svoje rodnu grudu i njene ljude i pomagao je koliko je
mogao,a mogao je mnogo.
Prema pričanju rahm.Mahmuta Mahića koji uživa naše puno povjerenje ( njegovi navodi
o Ljubuškom i Ljubušacima su uvijek bili tačni i pouzdani ) Izidor Papo je rođen u
kući Rogića (na katu je stan,u prizemlju obućarska radnja ),u blizini kina i bivšeg
“radničkog doma”.Kuća je i danas dobro očuvana i bez spomen ploče.
Iz zvaničnih austrijskih popisa žitelja vidi se da su u gradu Ljubuškom 1879.godine
živjela 3 Jevreja, 1885.godine ih je bilo 7,u popisu iz 1895.godine nije ih bilo,a u
popisu iz 1910.godine bilo ih je 8.
O Izidorovoj porodici se malo zna.Njegov otac Josef (Josip ) Papo doselio je u
Ljubuški 1904.godine.Kao porezni vježbenik radio je u poreznom uredu do
1907.godine,otada do 1913.godine kao porezni oficijal (službenik ),zatim do
1918.godine kao porezni pristav.Ne zna se kad je napustio Ljubuški,ali se može
pretpostaviti da je to bilo kada je Izidor završio osnovnu školu.
Na jevrejskom groblju u Mostaru ,na jednoj od sedam ploča uklesana su i imena sedam
žrtava holokausta iz porodice Papo,među njima Albi (1926-1944) i Cana (1918.-1941).
Izidor Papo je upisan u matičnu knjigu rođenih u Mostaru kao najbližoj jevrejskoj
općini.Mostarci stalno ističu da je on Mostarac,što,svakako,nije tačno,ali pokazuje
da su ga posebno cijenili.Ruku na srce,u Ljubuški je svraćao rijetko,dok je u
Mostaru našao i prijatelje.O njemu su sa neskrivenim ponosom govorili i govore i
danas svi Ljubušaci ,bez obzira na vjersku i nacionalnu pripadnost.
Izidor je izabrao zanimanje ljekara u duhu bogate porodične tradicije.Poznato
je,naime,da je porodica Papo u Sarajevu držala jednu istočnjačku apoteku preko tri
stotine godina.Pape su bili poznati attari-drogeristi,preteče današnjih farmaceuta.
Zanimljivo je da su Izidoru ptice pjevice bile velika radost i ljubav.Jednom
prilikom,1984.godine prekinuo je nakratko odmor u krugu kraljevske porodice u
Holandiji da bi došao u Mostar da otvori neko takmičenje u uzgoju ptica pjevica.
Posljednji podatak o porodici Papo u Ljubuškom potiče iz 1930.godine.Na velikoj
godišnjoj Gajretovoj zabavi 4.januara 1930.godine izabrana je najljepša djevojka u
Ljubuškom.To je bila Beba Papo.U pripremi zabave istakli su se Sumbul Papo,šef
poreske uprave i njegov brat Salamon Papo,zubar.
Ne može se odrediti danas šta više impresionira u Pape,blistava karijera
učenika,studenta i hirurga,zavidna svjetska reputacija ili njegova ljudska
dobrota.Najviše je volio kad bi mu se pacijent zahvalio riječima:”Bog ti dao
zdravlje”.Prisjetih se sada.To su riječi koje samo toliko puta čuo u ljubuškim
mahalama kad se neko zahvaljuje za učinjeno dobro djelo.
Halid Sadiković
LJUBUŠAK IZIDOR PAPO
5894 Posjeta 1 Posjeta danas