LJUBUŠKI
Ljubuški se nalazi u zapadnoj Hercegovini,na jugoistočnom kraju Ljubuškog polja.Smješten je u kraju u kojem se nalaze ostaci naselja iz prahistorijskog doba,antike i srednjeg vijeka.
Prvi put se spominje 1452.Osmanlije su ga osvojili 1465. ili 1466. godine.
Kulu su opasali bedemima i unutar njih izgradili džamiju,cisternu i druge objekte.
Na početku austrougarske uprave(1879) je bila 451 kuća i 2.647 stanovnika, a 1910. grad je ima 775 kuća sa 3.949 stanovnika(2.368 muslimana,205 pravoslavnih,716 katolika i 8 jevreja).
Privredna aktivnost stanovnika Ljubuškog i okoline bila je dosta vezana za uzgajanje duhana.
U gradu se nalazio sreski ured,sreski sud,duhanara sa šest magazina za duhan,stanica sreske žendarmerije,kontrolna stanica sreske finansijske straže.
Prema podacima Bosanskog glasnika za 1914.godinu,u Ljubuškom je radila opća osnovna škola,pravoslavna konfesionalna škola,tri mekteba,pravoslavna crkva i župni ured,više čitaonica,hrvatsko pjevačko društvo,pododbori kulturno-prosvjetnih društava(„Prosvjete“,“Gajreta“ i „Napretka“) i učiteljsko društvo.
Otkupni ured duhana otvoren je u ovom gradu 1881.godine.
VITINA
Vitina se nalazi u plodnom vitinskom polju,na putu koji od Ljubuškog jednim krakom vodi ka Imotskom,a drugim ka Vrgorcu.
U austrougarskom periodu pripadala je Ljubuškom kotaru,Okrug Mostar.
Godine 1879. imala je 224 kuće i 1081 stanovnika.
Godine 1910. imala je 362 kuće sa 1.528 žitelja(273 muslimana i 1.255 katolika).
U Vitini s okolinom vidljivi su ostaci bogate historije.U okolini se nalaze ostaci rimskih starina, a čuveno je i stolno mjesto begova Kapetanovića.
Pred kraj austrougarske uprave Vitina je imala poštu i telegraf,opću osnovnu školu,seosku štedionicu,dvije čitaonice(hrvatsku i islamsku),džamiju,katolićku crkvu i podružnicu „Zajednice“.Stanovništvo je uzgajalo žitarice i duhan.
Navedeni podaci i fotografije su prenešeni iz knjige:“SVJETLOST EVROPE u Bosni i Hercegovini“.Knjiga na četiri jezika;bosanski,njemački,engleski i talijanski.Knjiga sadrži 676 stranica i teška je 6600 grama.
Izvor:Svjetlost Evrope u Bosni i Hercegovini, Buybook,Sarajevo 2004.
Priredio:Kemal Mahić
