Brdo iznad Ljubuškog se naziva Buturovica s najvišim vrhom od 396 m nadmorske visine.Međutim,pod Buturovicom se naziva i dugačka kosa koja se pruža od Neretve iznad mjesta Čapljina i proteže se u pravcu jugoistok-sjeverozapad do kraja Ljubuškog polja,odnosno do sela Klobuka.Najstariji tragovi ljudskog življenja na Buturovici sežu u rano brončano doba.Petar Oreč je 1979.godine da su pećine na njoj bile naseljene i da je uz utvrdu Ljubuški bilo naselje u početku brončanog doba te da je čitava glavica oko utvrde Ljubuški posuta ostacima zemljanih posuda iz željeznog doba i razdoblja rimske uprave.Na brdu Buturovica locirano je jedno vangradinsko naselje iz početne faze brončanog doba i tri gradine u kojima je nađeno ostataka zemljanih posuda iz brončanog doba(ali veoma mali broj) te brojna zemljana lončarija iz željeznog doba.Početkom 1986.godine locirano je na brdu Gožulj drugo naselje iz brončanog doba.
PEĆINE
GOLUBINKA
Golubinka pećina-nije utvrđeno da li je bila naseljena.Dimenzije pećine su 6×2,5×2 m.Pristup pećini je omogućen.U ovoj pećini se nekada zatvarala sitna stoka.
RAHINA PEĆINA
Ovoj pećini je otežan pristup jer se treba iz podnožja popeti u visinu do 30 m ili se s vrha Buturovice spustiti u dubinu 70-80 m.Ova pećina se nalazi 150 m jugoistočno od pećine Golubinke i na 50 m je višoj razini od nje.Dimenzije pećine su 9,5x10x8-9 m.Dvorana je loptastog oblika.Postoji mogućnost jednog hodnika na istočnoj strani.Bila je naseljena.Nužno je nastaviti istraživanje.
ŠABIĆA PEĆINA
Ova pećina se nalazi u predjelu brda Gožulj.Dimenzije su 24x4x7 m.Postoji mogućnost pronalaska izvora vode preko ove pećine u utrobi brda Buturovica ali treba istražiti.Bila je naseljena.U njoj su nađene posude iz brončanog doba,iz vremena rimske okupacije,iz doba velike seobe naroda te iz mlađeg razdoblja.
P.PEĆINA
P.pećina-pristup je vrlo otežan.Dimenzije su 3×1,5 m.Ne zna se da li je bila naseljena.Nalazi se na 20 m većoj razini od Rahine pećine i ona je na najvećoj nadmorskoj visini.
Prema tome,da zaključimo:prva naselja Ljubuškog su bila na brdu Buturovica u njezinim pećinama i na najvećoj koti ili preko utvrde Ljubuški.Ispod Buturovice danas ima oko 16 izdašnih vrela vrela pitke vode a skoro 45 od Mostarskih Vrata do Kokota.S takvim izvorima bile su moguće ljudske naseobine oko brda Buturovica.Kasnije kroz povijest naselje se spuštalo prema nizini ali veoma sporo do današnje veličine.
20.4.2014.,Ljubuški
Izvor:Branko Rogić:Praktični savjeti u poljoprivredi;Ljubuški,2020.
Izbor:Kemal Mahić
Rahina pećina
Pogled iz Rahine pećine
Šabića pećina