Post u mjesecu Ramazanu, post u obliku u kojem ga prakticiraju muslimani, objavljen je II godine po Hidžri, odnosno 624. godine po Miladu, tj. po rođenju Isaa a.s. Ramazanski post je treći islamski šart – uvjet.
Post je kroz historiju ljudskog roda bio stalno prisutan kao dio Objava Uzvišenog Stvoritelja koje su dostavljane svim Božijim poslanicima od Adema a.s. do psljednjeg Božijeg poslanika Muhameda s.a.v.s., tako da su i raniji Božiji vjerovjesnici donosili svojim narodima obavezujuće poruke i upute o postu, pa post susrećemo i kod drugih religija i kao dio prakse sljedbenika tih vjerskih učenja – katolika, ortodoksa, jevreja i drugih. Mada se post kod nemuslimana razlikuje od posta muslimana, post je uvijek obligatni, obavezni dio vjerske doktrine i prakse.
Stari narodi su empirijski-posmatranjem uočavali da post, kao i druge vrste prakse koja osnažuje volju, strpljenje i izdržljivost, ima pozitivne efekte na ukupni duhovni i materijalni napredak naroda. Legenda kazuje da je grčki filozof Sokrat boravio u nekim ratnim pohodima u zemlji Tračana i da je tamo uočio praksu njihovih ljekara da se kod bolesnika bave, pored tjelesnih aspekata bolesti, i duhovnom stranom i zdravlja i liječenja. Vrativši se u Grčku poručio je svojim sunarodnjacima ljekarima da Tračani imaju bolju medicinu, jer stoje na stanovištu da istovremeno treba liječiti i tijelo i duh. Hipokrat, antički grčki liječnik, osnivač medicine, koji je živio u IV vijeku prije Isaa a.s., poklanjao je značajnu pažnju postu i smatrao ga važnim sredstvom u borbi protiv bolesti.
Međutim, muslimani ne poste da bi bili zdravi. Post je ibadet. Muslimani poste da bi se približili Uzvišenom Stvoritelju, da bi zadobili Božiju milost, da bi iskazali bogobojaznost. Poznato je da se hadis “Postite da biste bili zdravi” smatra slabim (daif) i takvim su ga smatrali i Et-Taberani, Ebu Neim, hafiz el-Iraki. To jasno proističe i iz Kur’anskog teksta 183. i 184. ajeta sure Bekare: “O vjernici! Propisuje vam se post, kao što je propisan i onima prije vas, da biste se grijeha klonili, ito neznatan broj dana; a onome od vas ko bude bolestan ili na putu – isti broj drugih dana. Onima koji ga jedva podnose – otkup je da jednog siromaha nahrane. A ko drage volje da više, za njega je bolje. A bolje vam je, neka znate, da postite.” (Kur’an Časni: Sura Bekara: 183. i 184. ajet)
Polazeći od jednog od osnovnih principa islama, u čemu je saglasna islamska ulema i drugi učenjaci, koji imaju pozitivan stav prema islamu i praksi muslimana, da je u svemu onom što je Allah đ.š. naredio dobro i u svemu onom što je Allah đ.š. zabranio loše, ramazanski post kao stroga islamska vjerska obaveza ima i zdravstveno korisne posljedice po postača, ako se post provodi u okvirima i granicama propisanim za post. Uzivišeni Stvoritelj je, stvoriši čovjeka kao umno biće, propisao i obavezu iskazivanja takvaluka-bogobojaznosti prema Gospodaru Uzvišenom, te odredio parametre kojima se mjeri ta bogobojaznost, ali je odredio i granice u kojima obaveza neće dovesti do štetnih posljedica kod vjernika. Post je jedan od najznačajnijih parametara mjerenja stepena takvaluka i imana kod vjernika a uslovi pod kojima se post provodi ili ne provodi su granice koje osiguravaju da islamski post neće imati štetne posljedice po zdravlje postača.
Sa zdravstvenog aspekta ramazanski post ima dvije komponente: duhovnu – mentalnu – psihičku i somatsku ili tjelesnu komponentu. Islamski post utiče na jačanje volje postača, osposobljava ga da kontroliše i gospodari svojim strastima, jača kod postača samoprijegor, razvija osjećaj za disciplinu, intenzivira razmišljanje postača o Stvoritelju Uzvišenom, Njegovim blagodetima, moći i milosti prema vjernicima, post osnažuje i čeliči karakter postača, snaži njegov duh i volju. Post, kao odgojni metod razvijanja samosavlađivanja, strpljenja i izdržljivosti bio je poznat i starogrčkim pedagozima. Starogrčki pedagozi išli su i dalje, gladnim učenicima bi prinosili obilne, mirisne obroke, a prije nego bi oni kušali jelo ono bi bilo uklonjeno.
Razmtrajući aspekt somatske ili tjelesne komponente posta i uticaja posta na fizičko zdravlje postača, moramo poći sa stanovišta da je post namjenjen zdravim ljudima i da se preporučuje zdravima, te da se ne smije olahko prići preporuci da neko u određenom zdravstvenom stnju može ili ne može postiti. Smatramo da ramazanski post ima korisne efekte u zaštiti i unapređenju zdravlja zdravih postača a da se korisni efekti mogu naći i kod nekih stanja organizma koja se mogu okvalifikovati odstupanjem od punog zdravlja.
Smatra se korisnim pošteda probavnog sistema od unosa hrane i pića za određeni period vremena, što je u ramazanskom postu definisano vremenom od sehura do iftara. U tom periodu, obzirom da je matabolizam smanjenog intenziteta, dolazi do otplavljivanja nakupljenih štetnih produkata metabolizma, dolazi do smanjenja koncentracije masnoća u krvi, sniženja nivoa šećera-glukoze u krvi, stabilizacije i sniženja krvnog tlaka, stabilizacije nekih hormonskih sistema, reducira se gojaznost, usporavaju mehanizmi razvoja zakrčenja krvnih sudova, itd. Značajan efekat posta je na srčano-žilni sistem i cirkulaciju krvi kod postača. Zbog značajno smanjene funkcije probavnog sistema i sistema za izlučivanje mikraće, određena područja vaskularnog sistema se isključju, a krv se djelomično povlači u depoe olakšavajući rad srcu, a djelomično se te rezerve krvi preusmjeravaju za opskrbu krvlju srca i centralnog nervnog sistema, što povoljno djeluje na srčani rad i pospješuje intelektualne sposobnosti postača. Kod islamskog posta intimni kontakti su dozvoljeni između iftara i sehura, tako da post ne ometa seksualne funkcije.
Pozitivni efekti posta ogledaju se i u pauziranju postača od eventualnog upražnjavanja štetnih navika: pušenja, konzumranja većih količina kafe i čaja, alkohola, opojnih sredstava. Post, bar privremeno, rasterećuje organizam ovih postača od opterećenja štetnim materijama.
Post blagotvorno djeluje i na ozdravljenje karakternih osobina postača. Postači se uzdržavaju od laganja, ogovaranja, potvore, zavidnosti, kovanja neprijateljskih planova, što unapređuje međuljudske odnose i razvija kohezione snage koje jačaju porodične, komšijske i džematske veze, utiče na poboljšanje mađudržavnih veza, dovodi do stišavanja ili prekida ratnih dejstava.
Kod nekih zdravstvenih stanja post može pričinjavati značajna poteškoće i post bi se teško podnosio. Neka od tih stanja su: smanjenje zapremine želuca zbog bolesti ili hirurške intervencije, stanja značajnih krvarenja i malokrvnosti, iscrpljenost – kaheksija kod malignih bolesti, teže forme šećerne bolesti, koje zahtjevaju inzulinsku terapiju i redovnu dijabetičnu ishranu, ovisnost o lijekovima koji se često primjenjuju, npr. koronarodilatatori kod angine pektoris, trudnoća i dojenje, rad na poslovima koji zahtjevaju enormni fizički napor, obilno znojenje i izvode se u nepovoljnim mikroklimatskim uslovima: rudari – jamski radnici, livci, topioničari, radnici na topljenju stakla, itd., i druga oboljenja koja zahtjevaju poseban i intenzivan higijensko-dijetetski režim.
Istraživanja uticaja ramazanskog posta na zdravlje postača zasnovana na naučnim činjenicama, to jest, medicinska saznanja zasnovana na naučnim dokazima, provedena u više istraživačkih ustanova, kao što su: Institut za istraživanja uticaja ramazanskog posta Hasan II, na Medicinskom fakultetu u Maroku, na Institutu u Lilu, Francuska, u Centru za medicinska istraživanja Specijalne bolnice Kralj Fejsal u Rijadu, i drugdje, govore da ramazanski post ima značajne efekte na metabolizam i zdravih i bolesnih postača. Uočen je koristan efekat, naročito, na regulisanje masnoća u krvi, povoljan efekat kod oboljelih od čira na želucu i dvanaestopalačnom crijevu, na poboljšanje regulacije šećera u krvi, na neke hormonske poremećaje. Ramazanski post blagotvorno djeluje na uspostavu pravilnog ritma spavanja, fizičke aktivnosti, navika u ishrani, itd., što može rezultirati uspostavljanju ispravnog stila života, poboljšati i unaprijediti zdravlje te spriječiti dalja oštećenja zdravlja.
Najbolji pregledni članak iz ove oblasti dali su Layla Mammo i saradnici koji je objavljen u Biltenu Istraživačkog centra Specijalne bolnice Kralj Fejsal u Rijadu. Autori su zaključili da su efekti ramazanskog posta značajni, ali da su rezultati istraživanja često protivriječni zbog nedovoljno izgrađenih standarda u metodologiji ovih istraživanja, te da često istraživači ne uzimaju u obzir ili u radovima ne prikazuju godišnje doba i sezonu kada je Ramazan bio u vrijeme istraživanja, te da je obavezno u istraživanjima uzeti u obzir i socijalni i ekonomski status ispitanika postača i kontrolne grupe ispitanika.
Razmatrajući pitanje ramazanskog posta sa zdravstvenog aspekta možemo dati određene zaključke. Pošto ramazanski post, sa islamskog vjerskog stanovišta, ima velike fadilete-vrijednosti, a kod značajnog broja bolesnih stanja mogućnost prakticiranja posta može biti zdravstveno dvojbena, to u pogledu zdravstvene odluke treba konsultovati ljekara specijalistu za dotično bolesno stanje, koji i sam posti, koji ima određeno vjersko znanje a zna i sklon je cijeniti vrijednost islamskog, a naročito ramazanskog posta.
Ipak, potpuno je jasno i poznato, da su milioni zdravih muslimana postili kroz mnoge genaracije, bez očiglednih štetnih posljedica po zdravlje. A Uzvišeni Stvoritelj najbolje zna.