MUHAMED A.MUJIĆ:PRILOG PROUČAVANJU PROŠLOSTI VITINE(I)

VitinaPovod pisanju(ovog)dokumenta je ovo:

Stup velikana i uglednika Ebu Bekir-beg,sin umrlog Ibrahim-paše,koji je opunomoćnik ponosa čestitih žena,gospođe Neslihane,kćeri Selima,kapetana,iz sela Dugundželu,Babai-Atik kadiluk,da dade izjavu o poklonu,a čije je punomoćstvo dokazano svjedočenjem Ebu Bekir-bega i Mahmud-age,sina Mustafa-agina u prisutnosti nosioca ovog dokumenta ponosa ajana,Zulfikar-agr,sina mehmedova,supruga spomenute gospođe Neslihane,na osnovu punomoćstva dao je ovu punovažnu i na zakonu osnovanu izjavu:

“U selu Vitini,koja se nalazi u Rumeliskom vilajetu,u Gabeoskom kadiluku,imam nekretnine,koje sam naslijedila.Bašču,koja je poznata pod nazivom “Velika bašča”,čije su međe poznate u selu Vitini,koja je sve dosad,do ovog poklanjanja bila u potpunom mome vlasništvu i jednu prizemnu kuću koja se u njoj nalazi;četiri mlinska kola,koja rade pod jednim krovom na rijeci Vitini,koji su poznati pod imenom “Donja mlinica”;jedan mulk-vinograd od 30 motika loze poznat pod nazivom “Veliki vinograd”,čije se međe znaju,a koji se nalazi u blizini spomenute mlinice;mulk-pašu,čija se površina zna,poznatu pod imenom “Mala paša”,koja se nalazi u blizini spomenutog sela,s gajem koji se u njoj nalazi;jedan čajir,poznatih međa,koji se veže i neposredno dodiruje sa spomenutom baščom;i tri mulk-čajira,poznatih međa,koji se nalaze u selu Dolima,spomenuti kadiluk;sve je te objekte moj vlastodavac spomenuta gospođa Neslihana,nakon što je od njih otstupila punovažnim i na zakonu zasnovanom aktu,poklonila,u vlasništvo prenijela i uručila spomenutom svome suprugu Zulfikar-agi.A ovaj je,budući da ne postoji zapreka za davanje i primanje ovog poklona,razne objekte gore spomenute istovremeno prihvatio kao poklon i primio ih.Ubuduće,bašča,kuća,mlinica,vinograd,paša,gaj i čajiri,koji su navedeni,vlasništvo su imenovanog Zulfikar-age,stečeno na osnovu poklona i neka njime slobodno raspolaže.”

Spomenuti Zulfikar-aga,u čiju je korist data ova izjava,potvrdio je(prihvatio) pred sudom i na osnovu punomoći na objašnjeni način od strane oponumoćenog imenovanog Ebu Bekir-bega,ovaj je dokument o tom napisan.

Tako je teklo i napisano 15 džumad-el-ula 1081=30.septembra 1670.

                                                               Prisutni:

Hasan-ćehaja,zvani Zulfikar-aga zade;Isa-aga,zvani Musa-aga zade;Ismail-aga zvani . . . . .aga zade;Ishak-aga,njegov brat;Redžap-aga,vojnik;Redžep-halifa,imam u džamiji u Dugundželu;Hasan-čelebi,sudski ćehaja;Sudski glasnik Mustafa-baša,sin Abdije;i drugi prisutni.

U tekstu ovog hudžeta izričito se spominje da je 30.septembra 1670.g.Vitina bila u sastavu Gabeoskog kadiluka.Međutim,kasim Gujić je pisao:”Za turskog vladanja Vitina je spadala kotaru gabeli u političkim stvarima,a sudu imotskom(kadiji) u sudskim stvarima,što se utv rđuje ispravom imotskog kadije Omera,sina Nezirova,od 8.kolovoza 1670(21 rebiulevela 1081 g.)Mi sumnjamo u tačnost ovih navoda,jer naš dokumenat očito pokazuje da je Vitina nakon nepuna dva mjeseca od ovog datuma bila u sastavu Gabeoskog kadiluka i da je gabeoski kadija kao nadležan sudski organ i stavio svoju klauzulu na ovaj hudžet.Žao nam je da Gujić nije objavio tekst njegovog dokumenta ili da je bar spomenuo gdje se dokumenat nalazi.

Na prvi mah izgleda čudno,da je Vitina,koja se nalazi neposredno uz Ljubuški(udaljena 7 km sjeverozapadno)spomenute godine bila u sastavu gabeoskog a ne u Ljubuškom kadiluku.Međutim,istoriski materijal pokazuje,da od uspostavljanja osmanske vlasti u uvom kraju do početka četvrtog decenija XVIII vijeka stalno nije postojao zaseban Ljubuški kadiluk,nego je kroz cijelo to vrijeme Ljubuški sa najbližom svojom okolinom uglavnom pripadao susjednim kadilucima.Vojni interesi diktirali su da se od pada ovog dijela Hercegovine pod Osmanlije ovaj sektor pretvori u jedan pogranični utvrđeni pojas,s koga će se uspješno moći voditi osvajački ratovi po dalmaciji i da kasnije pri povlačenju osmanlija iz Makarskog primorja ovo bude jedan čvrst bedem,o koji će razbijati navale susjednih Mlečana.Zato je Ljubuški kroz cijeli taj period ostao samo kao jedna važna strateška tačka i utvrda.istina,u njemu je bilo i naselje,kao što jee to bio slučaj i kod mnogih bih utvrda,ali koje baš iz spomenutih razloga nije imalo uslova da se razvije u jedan grad koji bi mogao postati sudsko-administrativni centar ovog kraja.U nekoliko istoriskih podataka iz ovog vremena,koji se odnose na Ljubuški,upotrebljuje se samo riječ  t v r đ a v a(qal*a),kao apozicija od riječi Ljubuški,dok smo iz tog vremena naišli samo na jedan dokumenat,u kome se kao apozicija upotrebljava riječ  g r a d(medine ili kasaba),kao što je to redovna pojava u istoriskim dokumentima,koji se odnose na gradska naselja.

1104 Posjeta 1 Posjeta danas