Višedecenijski san velikog libijskog vođe bio je da svim stanovnicima Libije obezbjedi svježu pijaću vodu i ozeleni pustinju. Zapadne sile su ovaj projekat sa nipodaštavanjem nazivale „hobijem bijesnog psa” i „projektom sujete”, a sam Gadafi je još 1991. godine proročki predvidio da će ovo remek delo inženjeringa postati najveći trn u oku svjetskih moćnika:
„Nakon ovog dostignuća, američke prijetnje Libiji će se duplirati. Imaće druge izgovore, naravno, ali će stvarni razlog biti da drže narod Libije potlačenim.“
Početkom 1980-tih, ideja o sistemu koji će vodom snabdjeti državu je počela da se realizuje. Tokom istraživanja naftnih izvora, 1959. godine, u jugoistočnom delu Libije je pronađeno ogomno jezero kvalitetne pijaće vode, tzv. akviferi koji sadrže skoro 20000 kubnih kilometra najčistije pijaće vode 600 metara ispod zemlje, skladištene pre 30000 godina u vreme poslednjeg ledenog doba kada je Sahara bila pod umjerenom klimom. Ne samo Libija, ogroman dio Sahare leži na nalazištu prečišćene, kvalitetne vode. Sistem koji su izgradili Libijci lako se mogao proširiti i na Čad, Sudan, Niger i Egipat. U eri kada se vode ratovi za vodu, činjenica da su danas sve te države propale ili neuspele predstavlja dokaz sprovođenja u djelo najprljavijih planova svjetskih hegemona i njihovih težnji da po svaku cijenu održe kontrolu nad najvažnijim prirodnim resursom za čovječanstvo.
Libija je jedna od najtoplijih i najsuhljih država na svijetu. Postoje oblasti u kojima decenijama nije pala kiša, a u manje od 5% zemlje ima dovoljno padavina za stabilnu poljoprivredu. Najveći dio pijaće vode dolazio je od procesa desalinizacije morske vode, što je bilo preskupo za upotrebu u poljoprivredi i industriji.
Kontroverzni libijski vođa Muamer el Gadafi (7.06.1942 – 20.10.2011) ubijen je u Sirtu tokom humanitarne intervencije NATO – Unified Protector, najverovatnije od strane pobunjeničkih snaga NTC-a. Okolnosti pod kojima je ubijen, a njegovo tijelo masakrirano, još uvek nisu poznate. UN su zatražile istragu o Gadafijevoj smrti zbog sumnje da je u pitanju ratni zločin.
U avgustu 1984, Gadafi je položio kamen temeljac u fabrici za izradu cijevi u Bregi, čime je započeo projekat Velike vještačke rijeke. Za prvih deset godina iskopano je 1300 izvora na dubini od preko 500 metara. Prvi krak rijeke sa svježom vodom stigao je kroz sistem cijevi dug 2800 km u Tripoli 1996. godine, a potom su svježu vodu dobili Bengazi, Sirta i ostali veći gradovi. Oko Bengazija su počeli da se zelene mladi vinogradi, a poljoprivrednici su dobijali subvencije i vodu po povoljnoj cijeni. Projekat je koštao preko 30 milijardi dolara i sve je finansirano beskamatnim kreditom Libijske centralne banke koja je bila u stoprocentnom vlasništvu države. Svetske finansijske institucije, poput MMF-a i Svetske banke, nisu bile pozvane da ulože nijedan cent u ovaj kapitalni projekat.
UNESCO je 1999. godine nagradio projekat Velike vještačke rijeke za značajan naučni doprinos u navodnjavanju suhih područja. Već 2007. godine, program UN za zaštitu životne sredine promoviše koncept „vode za profit” koji podržava privatizaciju i monopolizaciju izvora vode u korist multinacionalnih korporacija, pod maskom očuvanja i domaćinskog upravljanja ograničenim resursima vode. Logičkim slijedom, Svetska banka usvaja politiku privatizacije izvora vode i naplatu po tržišnoj ceni, koja će varirati u skladu sa zakonom ponude i potražnje. Odjednom, Gadafijeva Velika vještačka rijeka, postaje bitan dio te slagalice. Najprostije rečeno, bombarduj sistem za snabdjevanje vodom jedne suvrene države, ostavi mjesec dana bez vode kompletno stanovništvo, preuzmi kontrolu, i onda ponudi da vratiš vodu pod uslovom da vlast preuzme vlada koju sam sastaviš. Živa ilustracija Hegelove dijalektike – ponudi rešenje za problem koji si sam napravio.
Do 2011. godine, sistem Velike vještačke rijeke se razgranao na preko 4000 kilometara podzemne mreže vodovodnih cijevi prečnika 4m, a preko njega se vodom snabdjevalo 70% stanovništva Libije. Najvažnija tačka Velike vještačke rijeke je kod mjesta Brega, gde se sistem račva na dva kraka – jedan vodi ka Bengaziju, a drugi ka Tripoliju preko Sirte i Misurate.
NATO snage su 22. jula 2011, tokom vazdušnog napada na Bregu, uništile vitalni deo mreže i jedinu fabriku u Libiji koja je proizvodila masivne betonske cevi za sistem Rijeke. Napad je izazvao humanitarnu katastrofu ogromnih razmjera. NATO snage su izdale saopštenje da su analizom obaveštajnih podataka i satelitskim praćenjem regiona tokom akcije Unified Protector došli do saznanja da se fabrika koristi za skrivanje vojnog materijala, uključujući i višecjevne bacače raketa koji se svakodnevno koriste za protivnapade. Neubjedljivi dokazi o legitimnosti napada na ovu stratešku civilnu infrastrukturu i danas su u centru pažnje nezavisnih međunarodnih organizacija, koje bombardovanje Velike vještačke rijeke otvoreno nazivaju ratnim zločinom. Ova vojna akcija, između ostalog, predstavlja direktno kršenje Pravila 54 Običajnog prava oružanih sukoba, koje kaže da je „zabranjeno napadanje, uništavanje, uklanjanje ili činjenje nekorisnim objekata koji su neophodni za preživljavanje civilnog stanovništva”.
Gadafijev plan je podrazumevao da poslednje dvije faze Velike vještačke rijeke budu završene do 2025. godine. Sistem za navodnjavanje je trebalo da kultiviše 155000 hektara pustinje, i kako je svrgnuti libijski vođa govorio „učini pustinju zelenom kao zastava Libijske Džamahirije”. Obilje čiste vode, uz bogate izvore nafte i stabilnu privredu, dodatno bi ojačalo Libiju i osnažilo njen uticaj u regionu i u svetu. To je uspješno spriječeno „humanitarnom intervencijom” koja je od jake i stabilne države napravila poprište stradanja, zmijarnik rata i izvor nestabilnosti cijelog regiona. Radnici iz brojnih država širom sveta koji su bili angažovani na izgradnji Velike vještačke rijeke napustili su Libiju. Opstanak i razvoj projekta, koji je tokom vazdušnih napada, a kasnije i tokom sukoba plemenskih saveza ozbiljno oštećen, danas je neizvjestan.
Četiri godine nakon svrgavanja Gadafijevog režima, prijelazna libijska vlada je učinila malo u postizanju tranzicione pravde i pomirenja, a na hiljade građana osumnjičenih za lojalnost Gadafiju još uvijek je u zatvorima koje ne kontroliše država, nego zloglasna libijska milicija i lokalne plemenske grupe. Mnogi od njih su bez pravičnog suđenja osuđeni na smrt, ili ubijeni pod nerazjašnjenim okolnostima. Libija je danas mjesto straha, bijede, pustoši i bezvlašća. Nove vođe se teško snalaze u okolnostima koje ni najmanje ne liče na scenario koji su u revolucionarnom zanosu predvidjeli: novi počeci sa dobrim finansijskim resursima i slobodom da iz temelja izgrade državu kakvu žele. Očekivanja da će bezuslovnu pomoć dobiti od svojih zapadnih mentora pokazala su se kao naivna. Svjetske sile su dobar dio posla u Libiji završile vrativši je ekonomski i kulturološki za vijek unazad. Ostaje samo da između sebe podijele interesne sfere i plijen dobijen rušenjem donedavno najveće sile sjeverne Afrike.
portalsvijesti.com
