Džamija(eng.mosque,od ar.mesdžid,“mjesto padanja nicice“,dok je francuska rijec moguce preuzeta od egipatskog dijalekta:masgid).U predislamsko se doba prostor oko Kabe zvao mesdžid.Ebu Bekr je izgradio prostor za molitvu uz svoju kucu prije Hidžre,a danas je na tom mjestu džamija.Ali prototip prve džamije jeste ona u Kubau u Medini,koju je Poslanik izgradio nakon što je došao iz Meke.
Stilovi gradnje džamija dosta variraju,ali neki se elementi uvijek pojavljuju.Najvažniji je prostor za obavljanje namaza,otvoreni ili zasvodeni,ili i jedno i drugo,gdje vjernici poredani iza imama,stojeci,klececi i padajuci nicice,obavljaju obaveznu molitvu.U ovaj prostor ne bi smjele ulaziti osobe koje nisu u stanju vjerske istoce.Radi oznacavanja pravca prema Meki(kibla),prema kojoj se svi okrecu u namazu,postoji udubina(niša),izradena s vecim ili manjim stupnjem preciznosti i ukrašavanja,koja se zove mihrab.U izrazito velikim džamijama može postojati i više mihraba.U vecim džamijama desno od mihraba nalazi se propovjedaonica(minber) s koje se drže predavanja(hutbe)petkom.
Uobicajeno je da sakralni objekti budu svijetli i tihi;indirektna sunceva svjetlost može padati kroz otvore oba kubeta,što bi moglo simbolizirati milost s nebesa koja obasipa vjernike.Otvorena dvorišta,u kojima su cesto fontane,dopunjavaju zasvodeni dio džamije;neophodno je,u svakom slucaju,da u džamijama postoji sve što je neophodno za obavezno obredno pranje,obavezno prije svake molitve.Još jedan važan segment vecih džamija jeste osvjetljenje koje tradicionalno daju džamijski lusteri,pravo remek-djelo majstora za obradu metala,koji mopgu preplaviti džamiju svjetlom,posebno za vrijeme nocnih molitvi u toku ramazana.
Tipicna arapska džamija jednostavna je gradevina s lukovima koji oponašaju palmina debla koja su bila noseci stupovi prvih džamija.U poccetku su postojale izdignute platforme sa stepenicama,s kojih se upucivao poziv na molitvu.Nalazimo ih na starim džamijama u Medini i Džamiji Amra ibn Asa u Fustatu(Kairu).Ove su platforme evoluirale u munare,od kojih su kasnije postale najpoznatije vitke okrugle turske munare koje predstavljaju kontrast prostranim džamijama pod ogromnim kupolama,gradenim u stilu bizantijskih crkava.Munare s izraženim glavicastim strukturama oko platforme za mujezina karakteristicne su za mamelucke džamije(a slicne se mogu naci i na nekim šiitskim džamijama u Iraku i Iranu).Munare cetvorne osnove nalik kvadratnim vatrenim tornjevima zoroastrijanaca,karakteristicne su za arapski Zapad.Izuzetak po stilu jesu spiralne munare Melvijja-džamije u Samari,gradene po uzoru na babilonske hramove,kao i drvene munare koje se grade na Dalekom istoku.Sama rijec minaret derivirana je iz rijeci menareh,“svjetionik“.
Almohadska arhitektura dala je karakteristican pecat izgledu džamije,i neke su njene osobine danas prisutne svugdje.Džamije u Sahari cesto nisu više od pola kruga od kamena.Jednostavna i dostojanstvena džamija iz 13.stoljeca u Chinguetti,Mauritanija,koja stvara osjecaj da je stara poput biblijskog pustinjskog grada Daumatul-Džendel,ima pod od finog sitnog pijeska.Vece džamije gradova u Sahari i subsaharskoj Africi gradene su od sušenog blata,izgledaju snažne kao i sama zemlja,i djeluju kao da su stvarni dio nje.Mnoge od tih africkih džamija sa svojom tendencijom ka cistoj geometriji odlicni su primjeri lokalne arhitekture.
Džamije u Iranu i Indiji poznate su po prefinjenosti i raskoši dekoracije površina,i najsofisticiranijem stilu oblika.U Kini se džamije obicno grade u stilu arhitekture kineskih hramova,iako se primjeri naglašenog arapskog stila mogu naci sve do grada Kantona,na kraju morskog puta.
U malajskim zemljama tradicionalne su džamije cesto otvorene strukture,sa zid koji nisu poput zidina tvrdava,kao što je to na Srednjem istoku.Druge džamije gradene u starom stilu imaju zakrivljene,lastavicaste trostruke krovove,ponekad natkriljene lotosima,što pokazuje predislamski simbolizam triloka,“nebesa,zemlja i podzemni svijet“,ezotericki oznacavajuci besformnost,formu i želju.Neke karakteriziraju okrecena dvorišta s visokim minaretima nalik svjetionicima,što je stil koji su donijeli Arapi iz istocne Afrike i Hadramevta.Opca arhitektonska karakteristika svih džamija jeste to da je upotrebom prostora prenesena „odsutnost tenzije izmedu nebesa i Zemlje“,za razliku od,naprimjer,gotske kršcanske katedrale,koja,uzdižuci se,kao da poziva duhovnom herojstvu.Arhitektura džamije izražava ekvilibrijum izmedu covjeka i Boga koji je priroden islamu.
Izvor:CYRIL GLASSE:Enciklopedija islama