Bosanski namjesnik Mehmed-paša Kukavica(1752-1756) i (1757-1760) rođen je po nekim tvrdnjama u Foči,drugima u Pljevljima,trećima je iz Crne Rijeke,Olova ili Travnika,i smatra se jednim od najvećih legatora naših krajeva.Bio je veoma uticajan na carigradskom dvoru,gdje je napredovao do vezira.Na dvoru je najprije bio kapidži-paša,a potom serčauš ili čaušbaša(šef dvorskog ceremonijala).Po historičarima,poslat je u Bosnu da riješi tadašnje veoma delikatne političke i druge neprilike.
Bio je veoma imućan čovjek,a za vrijeme školovanja u Travniku vodio je raskošan,gotovo dvorski život.
I pored toga,ovaj kontroverzni paša podigao je u Bosni više od 80 raznih objekata u vremenu od 1752. do 1758.godine,ali su i poslije toga nastale neke njegove zadužbine.U tako ogromnoj zadužbini su četiri džamije,jedna medresa,četiri mekteba,pet ćuprija,jedan sebilj,četiri česme,tri karavansaraja,jedan hamam,jedan bezistan sa više dućana,itd.Ovo je podignuto u Foči,Sarajevu i Travniku,ali nešto i u Prijepolju,Goraždu,Visokom,Vitezu i okolini Travnika.
Iz te velike zaostavštine Mehmed-paše Kukavice zanimljivi su objekti koje je vezir poklonio Sarajevu.
To su tri objekta – džamija,mekteb i sebilj,a od njih sačuvana je samo džamija.
Mehmed-pašina džamija u našem gradu podignuta je u blizini Baščaršije,u Patkama.To je današnja džamija na početku Sagrdžija.Zgrada je građena od ćerpića,a munara od kamena tesanca.Pretpostavlja se(Alija Bejtić) da je džamija građena(i tom prilikom nešto proširena) na temeljima jednog starijeg objekta te vrste.To je džamija Duradžik Hadži-Ahmeda,nastala 1554.godine i za koju Salih Hadžihuseinović-Muvekit navodi da je izgorjela.Podignuta je 1755.godine,što se vidi iz natpisa na ulazu,koji je spjevao poznati tadašnji pjesnik i kaligraf šejh Mehmed-efendija Kuranija sa pjesničkim imenom Mejli(umro 1781,godine).
Mehmed –pašin sebilj stajao je na samoj Baščaršiji i nešto niže od današnjeg.Sagrađen je,kako bilježi Mula Mustafa Bašeskija,1754.godine i služio je svrsi do oko 1858.godine.Na tom mjestu do prije izgradnje sebilja,stajala je gradska stražarnica.Iz dokumenata se vidi da su tasove za sebilj besplatno izradile susjedne kazandžije,a sindžire(lance za tasove) demirdžijski(gvožđarski)esnaf.Sebilj je 1891.godine porušen i na njegovom mjestu izgrađen današnji,ali mnoga svjedočenja tvrde da je ona predhodna kompozicija sebilja bila mnogo ljepša.
Mehmed-pašin mekteb izgrađen je takođe na Patkama,a propao je u požaru 1780.godine,potom je ponovo obnovljen i radio je do 1878.godine.
Izvor:Sarajevo moj grad,knjiga 7;art rabic Sarajevo 2017.
Autor:Aziz Hadžihasanović
Priredio:Kemal Mahić
Vakuf Mehmed paše u Foči
Sahat – kula, tekija i turbe u Foči se takođe pripisuju vakufu Mehmed-paše Kukavice.
