Kategorija: Halid Sadikovic
Objavljeno srijeda, 01 Oktobar 2008 17:36
Klikova: 2513
Među najranije pisane izvore o Ljubuškom u turskom (osmanskom ) periodu spadaju
tarih (natpis ) na arapskom jeziku uklesan iznad ulaznih vrata džamije na Gradu iz
1558.godine i vakufnama Nesuh-age Vučjaka,vakifa džamije na Gradu,napisana prije
1564.godine.
Tarih u prevodu glasi:
Ovu časnu džamiju i uzvišenu bogomolju,u smislu naređenja uzvišenog Allaha : “
Allahove bogomolje podižu samo .. ” sagradio je dobrotvor Nesuh,sin
Abdulaha,dizdar,godine 966.
Iz ovog tariha vidi se
da je utemeljitelj džamije Nesuh-aga,
da je džamija sagrađena 966 godine ( 1558.godine ),
da je njegovom ocu bilo ime Abdulah (“rob božji “) i
da je Nesuh-aga tada bio dizdar ljubuške trvđave.
Čuveni putopisac Evlija Ćelebija želio je 1664.godine posjetiti i Ljubuški,ali su ga
vojnici kule Norin odvratili od toga,jer se tada ljubuško područje smatralo vrlo
rizičnim za putovanje.Tako su Ljubušaci,među rijetkim,ostali uskraćeni za konkretan
opis ljubuške kasabe i njenih džamija.
Osnovni podaci o imenu vakifa samo se formalno ne slažu u popunosti na natpisu i u
vakufnami.U natpisu je uklesano “Nesuh,sin Abdulaha,dizdar”,a u vakufnami samo
“Nesuh-aga”.To suštinski potvrđuje da se radi o istom vakifu,jer je dobro poznato da
je svaki dizdar ujedno bio i aga mustahfiza (čuvara ) određene tvrđave.Nesuh-aga je
bio vrlo bogat i uspješan ratnik.Zbog zasluga u borbi s Mlečanima na granici,ubrzo
poslije gradnje džamije u Ljubuškom,premješten je na neku novu,višu dužnost u Mostar
gdje su njegovi potomci bili od 1706.do 1835.godine kapetani tog grada.Ovaj Ljubušak
se,s pravom,smatra jednim od pet osnivača grada Mostara.U Mostaru je podigao
potkupolnu džamiju (“džamija pod lipom”) prije 1564.godine (kada je napisana
vakufnama ) i mekteb,te zavještao 123.000 dirhema ,28 dućana u mostarskoj
čaršiji,jednu radionicu za preradu kostrijeti i mlinice na Radobolji i u
Studencima.Vakif je predvidio određenu sumu i za opravku mostova na Radobolji i
Trebižatu.
Kad se uporede natpis Nesuhove džamije u Ljubuškom s onim na Karađoz-begovoj džamiji
u Mostaru,nalazi se dosta sličnosti u vrsti pisma i načinu klesanja.Na osnovu toga
opravdano se može pretpostaviti da je oba natpisa uklesala ista majstorska
ruka.Vjerovatno je da su i obe džamije gradili isti majstori.
Tarih nad ulaznim vratima džamije postojao je sigurno 1932.godine.Spasio ga je od
potpunog zaborava novinar i publicista Kasim Gujić,veliki zaljubljenik ljubuške
prošlosti.On je u “Jugoslavenskom listu ” 1932.godine ,u svom radu “Tvrdi
hercegovački grad Ljubuški i njegovi gospodari”,doslovno napisao:
” Nedaleko grada (Turci ) podigoše džamiju.Natpis ( tarih ) te džamije je najstariji
turski spomenik u ovom kraju.Sudeći po tom natpisu i po vakufnami,ova džamiju je
pravio Nesuh-aga Vučjak.Brzo oko toga podigoše se kuće oko džamije.To je najstariji
dio grada Ljubuškog,danas su te kuće većinom porušene i strše zidovi”.
Samo 11 godina kasnije,1943.,Talijani su srušili zid džamije sa ulaznim vratima da
bi odvojili i sačuvali kamen sa uklesanim tarihom.Tu ljubušku narodnu predaju
potvrđuje i stanje džamije 60 godina kasnije ,po nalazu stručnjaka Komisije za
očuvanje nacionalnih spomenika :.Tri zida su sačuvana do pod krov,a nedostaje
sjeverozapadni zid koji je srušen.Tu je vjerovatno bio prvobitni ulaz u džamiju
(nasuprot mihrabu ).Po pričanju starih Ljubušaka pri povlačenju talijanske vojske
1943.godine kamen sa dragocjenim tarihom odnio je sa sobom jedan oficir u Italiju.
Za sudbinu tariha se nije znalo sve dok talijanski istoričar Đovani Oman nije
objavio tekst ovog tariha sa prevodom na talijanski jezik u časopisu “Analli”
Orijentalnog instituta u Napulju.Iz tog rada se saznalo da se kamen sa tarihom
nalazi u vrtu vile ” La Casarella ” u gradu Ravello u Italiji (mali mediteranski
grad blizu Napulja,,poznata turistička destinacija,sa mnogo privatnih vila i vrtova
).Ubrzo je naučno reagirao naš ugledni historiograf Muhamed Mujić i 1976. godine i u
jednom renomiranom našem časopisu uvjerljivo dokazao da odneseni arapski tarih
potiče sa džamije na Gradu u Ljubuškom.
Zna se da je 1948. ili 1949.godine,po pričanju rahm.Mehe Daupovića,službeno,ispred
općine Ljubuški,bio upućen zahtjev nadležnim organima da se diplomatskim putem
zatraži od talijanske vlade restitucija odnesenog natpisa,ali do toga nikad nije
došlo.Otada do danas niko od zvaničnih organa nije ni pokušao pokrenuti pitanje
povratka dragocjenog tariha u neki od naših muzeja.Kamen sa arapskim tarihom i dalje
leži u vrtu vile “La Casarella” u Ravelu,kao atrakcija za znatiželjne
turiste.Ljubušacima,urođenim optimistima,čini se da strpljivo čeka povratak na pravo
mjesto.
Halid Sadiković