Muslimani su živjeli u prostranim kućama na dva a rjeđe na tri sprata sa dosta odaja.Ako su se diobom porodice djelile i kuće,čim bi se dobila nova prilika,išlo bi se u veće.
Kuće su bile okružene bahčama,povučene od puteva,zatvorene u duvarove ili tarabe da se zaštiti život ukućana od pogleda spolja.U gornju avliju sa lica kuće ulazilo se kroz drvenu kapiju sa strehom,često optočenu kovanim gvožđem sa halkama za otvaranje kapije.U donjoj avliji se radilo,tu je bio i ljetni mutvak.Cijepala su se drva,žene su u drvenim teknadima prale haljine,(otkuhavale ih složene u kazan i prelivene cijeđom od hrastovine,da bijeli veš dobije bolju čehru,pobijeli.U jesen se od šljiva pekao pekmez,cijedila sita od jabuka i krušaka,ostavljala turšija.Donje avlije su kroz kapidžike izlazile još u jednu avliju gdje se držao hajvan ili su se nalazile druge pomoćne zgrade a dalje se išlo u bahče sa zerzevatom u kojima se gajilo povrće.U bahče se kroz otvore pojata izbacivala balega,stajsko đubre,da se u proljeće raspe po bahčama i odnese na njive,pošto se već prirodno sahnulo stajanjem.
U avlijama sa lica kuća i u bahčama se gajilo cvijeće,po kaldrmi između sitnih bijelih oblutaka sitno,najčešće prkos,pa je avlija ličila na šareni ćilim.Kroz neke avlije i bahče su proticali mali jazovi koji su ljeti osvježavali vazduh a u njima su se na kratko,kao u bunarevima,čuvale i namirnice za vrijeme velikih ljetnih žega.
Sjedilo se u Donjoj,najvećoj sobi,okrenutoj ka suncu,ostale sobe su bile nečije:domaćinova,starijih,roditeljske,musafirske,djevojačke.U starijih kuća sobe na donjem spratu su bile u debelim zidovima,kao kod Zike i Smailbega,ljeti prijatne a zimi tople.U dubokim prozorima se držalo zimsko cvijeće.sitno lisnati višegodišnji bosiok,punio je skoro cijeli prozor kao da u njemu raste razgranata šljivica.Soba je bila za sve namjene.Zimi se na šporetu kuhalo.Neke kuće kao kod Hafizefendije na Hamamu su imale zidane furune,zeleno obojene sa raznim udubljenjima u koje su se stavljale posude za podgrijavanje jela i kuhanje.Pored furuna u senđeru se moglo i posjediti da bi se noge ugrijale tublom kad se zimi dođe sa mraza.Furune su se ložile i iz hajata kako bi sobe bile čistije.Drvenim unutrašnjim merdevinama se iz hajata išlo na gornji sprat,prvo na prostranu kamariju,vrstu hola iz koje se ulazilo u sobe.Na gornji sprat se vrlo rijetko išlo spoljnim stepenicama.Neke kamarije su imale istureni dio,ćošak,sav u pendžerima i mušebbecima sa bogatim zarovima.
Malo ešjaha u sobama je širilo prostor.Senđeri za ostavljanje posteljine i džamluci za finije sitno posuđe,maštrafe,vaze od žada,srme i poneki porodični ćitab,bili su ugrađeni u zidove,pa su u sobama dolazili do izražaja drugi elementi:sećije ispod prozora,musandare okolo zidova,prostirka.Sjedilo se na zastrtim mehkim sećijama,minderlucima i na šiltetima na ćilimu.Mlađi nisu mogli sjediti na sećiji sa starijima,čak ni sa očevima,izuzeva ako bi ih pozvali,nego dolje niže,pored zida na koljenima što za one koji su već klanjali nije bilo teško.Iz poštovanja prema starijima i musafirima znao se red da se skromno sjedi,ulazi u sobu uljudno,nazivajući selam i izlazi povlačeći se nazad,da se ne okrenu leđa gostu,zatvarajući vrata sasvim tiho.
U musafirskoj sobi,gdje su se uvodili viđeniji i obrazli gosti po sećijama su zatezani kadifeli pokrivači preko kojih su dolazili bijeli.uski,šifonski čaršafi,optočeni po ivicama bogatom tentenom.Do zidova su se ređali kalufli jastuci,nekad vezeni,a pri vrhu pokriveni jagijama od bijele patiske,sa tentenom.Sobe su zastirane ćilimima,na donjem spratu običnijim za svaki dan.U gornjim sobama su bili ručno izrađeni,nekad havli sa bosanskim šarama a imali su okrajnice sa istim motivom kao na tentenama od jagija i prekrivačima po sečiji.
Na izrezbarenim musandarama ređali su se bakarni savatli sahani i tabaci pokriveni kapcima,savatli tablje na kojima se iznosilo šerbe u skupim maštrafama,da se posluže musafiri kad dođu.
Na pendžere sa dva kanata stavljeni su vezeni zarovi koji su se u dnevnim sobama ujutru podizali ili razmicali na stranu.Platno za zarove se tkalo od svile i pamuka i vezlo raznim vrstama starih vezova.Nekad su se kupovale i najfinije tkanine a za obične zavjese štrukovano platno po kome su se vezli razni motivi šarenim vezom,bijelim vezom,kasnije pokrsticom,toledom.
Držao se i Kur*an u svakoj kući a i ćitab sa dovama ako je neko znao da uči,takođe i Ilmihal i Amme Sufara,neka se nađe za djecu.drugih knjiga skoro da i nije bilo.Stari naslijeđeni,često vrlo vrijedni ćitabi u kožnim izlizanim koricama sa početnim harfovima bogato ukrašenim u boji,držani su ne tako rijetko u sanduku na tavanu ili drugom skrovitom mjestu.Moja nanna je ponekad pregledala neke od njih,pozivala imame iz džamija da sačuvaju ponešto,ostalo su nosili u selo da zakopaju,kako se ne bi uzelo u pogrešne namjere i kao papir za zavijanje namirnica.Dešavalo se da nazovi novinari „pročitaju“ neke listove namjerno pogrešno,poturajući da se radi o vradžbinama,navodno da se imami time bave.zato je nanna sa imamima postupala tako da se zakopavaju listovi.
U kućama se negdje nalazio i poneki ćahat i plajvaz za pisanje a nekad i murećef,mastilo spravljeno od usitnjenog drvenog ugarka sa ptičijim perom za pisanje.Pisalo se rijetko,rodbini u Tursku i još ponegdje.Prijateljima od kojih je odiva,neka od snaha ili u čiju kuću je udata kćer ili sestra za Bajram ili za hatar da se nazdravi glava,poželi dobro preostalim ukućanima.Murećefom su hodže zapisivale zapise za ozdravljenje bolesnih,napredak u malu,protiv uroka.
Bosanska kuća u Gradišću kod Zenice
Zimi su skoro svi,naročito djeca i stariji spavali u sobi u kojoj se ložilo.Sobe na gornjem spratu su zimi rijetko zagrijavane.za musafira se pripremala soba sa mangalom u koji se stavljao zapreteni žar da se soba umlači i da umre stud.Za velikih studeni naložile bi se male furune koje su bile u sobama.Spavalo se na vunenim dušecima koji su danju podizani u senđere,vrste ormana u zidu.Već su bili počeli ulaziti u modu metalni kreveti sa žutim mesinganim kuglama u spavaćoj sobi za mladu a na zidu u sredini sobe veliko ogledalo sa okvirom od žutog poliranog metala.Ogledalo se,radi sprečavanja uroka,a i ljepšeg izgleda,prekrivalo pri vrhu svilom ili zlatom vezenim mahramama.
Ukućani su jeli na sofri,niskom okruglom drvenom stolu.Hljeb se lomio rukama i ređao u krug a pita i jelo se iznosilo na sofru u bakarnim ili od čimke tepsijama,sahanima,drvenim ćasama.Svi su jeli ispred sebe rukama,a čorbu ili varivo metalnim ili drvenim kašikama.
Posluživana su tri zajednička obroka:doručak prije izlaska iz kuće,ručak oko podne,po povratku ljudi iz čaršije i djece iz škole,i večera po smrkavanju kad se namiri,ljeti zaliju bahče i pripremi hrana u mutvaku,pomuzu krave i zbrine mahluk za noć i dnevni život iz avlije prenese u kuće.
Izvor:Munevera Hadžišehović:MUSLIMANKA,Clifton New Jersey(1997).