Imena ubijenih imama, hatiba, mualima i mualima:
Hasan ef. Alekic, Amir ef. Aljovic, Hašim ef. Atic, softa Adem Bajramovic, Sakib ef. Bajric, Fikret ef. Balagic, Osman ef. Bašcelic, Mušan ef. Becirevic, Ale ef. Behar, Hasan ef. Bešlija, Abdulah ef. Celebic, Rasim ef. Ceman, Alija ef. Cosic, Curtovic ef. Nazif, Ahmet ef. Cvrcak, Mehmed ef. Delic, softa Fikret ef. Dizdarevic, Sulejman ef. Dizdarevic, Omer ef. Drkic, Murat ef. Drinjakovic, Hajrudin ef. Dupovac, Amir ef. Durakovic, Hasan ef. Durakovic, Smail ef. Džafica, Safet ef. Ðogic, Teufik ef. Ðozic, Redžo ef. Efendic, softa Reif Fejzic, Fadil ef. Gadžo, Mensur ef. Goga, softa Sabahudin Habibovic, Subhija Gramilo, Mehmed ef. Hajro, Mehmed ef. Hafizovic, Tenzila Hadžiabdic, Senid ef. Hajdarevic, Nermin ef. Halilovic, Esed ef. Hasanovic, Sadik ef. Hasanovic, Hasan ef. Hasanovic, Emina (r. Pašic) Hodžic, Hašim ef. Hodžic, Mustafa ef. Hodžic, Sulejman ef. Hodžic, Cerim ef. Hrustanbegovic, Džemal ef. Humic, Dževad ef. Huremovic, Ejub ef. Husejnovic, Rasim ef. Jašarevic, Hasan ef. Jusic, Zahid Kabaš, profesor Raif Kadric, softa Rasim Kaltak, Safet ef. Karaman, Fadil ef. Kasapovic, softa Armin Kovac, Zijad ef. Krajina, Abdulah ef. Kubat, Spaho ef. Kurtovic, Šacir ef. Kurtovic, Ahmet ef. Lihovic, Ismet ef. Mackovic, Mehmedalija ef. Mandžic, Junuz ef. Mekanic, Šaban ef. Mahmutovic, Zahid ef. Makic, Ahmed ef. Memic, Munib ef. Memic, Sakib ef. Memic, Salko ef. Memic, Suljo ef. Memic, Almir ef. Mešic, Salem ef. Mezit, Ilijas ef. Milanovic, Ramo ef. Muhic, Hasib ef. Mujic, Mustafa ef. Mujkanovic, Fatima Mulic, Hamed ef. Murtagic, Nurudin ef. Mušic, Osman ef. Mustafic, Sado ef. Mustafic, Sead ef. Mustafic, Mustafa ef. Mušinbegovic, Muhamed ef. Novalic, Mehmed ef. Omerbašic, Hazim ef. Omercevic, Ševal ef. Omerspahic, Idriz ef. Osmanovic, Mehmed ef. Osmanovic, Omer ef. Osmanovic, Šemso ef. Osmanovic, Mehmed ef. Pašic, Sinan ef. Pašic, Mesud ef. Pezic, Ferhad ef. Piric, Hasib ef. Ramic, Salko ef. Ramic, Ramiz ef. Redžic, Salko ef. Reko, Adil ef. Rizvanovic, Emir ef. Seferovic, Hamid ef. Softic, Almasa Spahic, Asim ef. Stupar, Fahrudin ef. Subašic, Hasib ef. Šabanovic, Sinanudin ef. Šecerovic, Ismet ef. Šljivo, Nijaz ef. Šukric, Fikret ef. Terzic, Camil ef. Tuzlak, Omer ef. Tuzlak, Nedžib ef. Zgrco.
Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini (IZBiH) vjerovatno je najuspješnija i najdugovjecnija institucija koju je bošnjacki narod ikada iznjedrio. Iako nesavršena, kao i sve drugo što ljudski rod stvara, Islamska zajednica u BiH je tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu pokazala svoje najljepše lice.
Ovih dana nizom manifestacija proslavlja se 100. godina Udruženja Ilmije koje okuplja bosanskohercegovacke imame, što je prilika da se javnost u BiH i regionu prisjeti službenika te Zajednice stradalih tokom agresije.
Udruženje Ilmije je, inace, osnovano davne 1912. godine, a bavi se edukacijom clanstva, socijalnim i izdavackim aktivnostima, i nema sumnje da ima velike zasluge za približavanje Zajednice najširoj vjernickoj populaciji.
Svoju predanost narodu iz kojeg je iznikla, spremnost da uvijek bude uz njega i na bedemima njegovih interesa, Islamska zajednica u BiH je na najcasniji nacin potvrdila upravo ratnih dana.
Naime, 115 imama i mualima ubile su jedinice Vojske Republike Srpske i Hrvatskog vijeca obrane (HVO) tokom proteklog rata diljem BiH, a nerijetko su stradavale cijele porodice bošnjackih imama, hatiba, mualima i mujezina. Samo u Srebrenici ubijeno je nekoliko desetina imama.
Takoder, 88 vjerskih službenika bilo je zatoceno u zloglasnim logorima Republike Srpske i takozvane „Herceg-Bosne“, medu kojima i novoizabrani reisu-l-ulema IZBiH Husein ef. Kavazovic. On je prošao kroz užase hrvatskih logora.
Sudbine stradalih službenika IZBiH u monografiji „Imami šehidi“ sakupio je šef Vjerskoprosvjetne službe Rijaseta IZ BiH Muharem ef. Omerdic.
„Ono što sam zakljucio tokom pripreme monografije jeste da su bošnjacki imami dijelili sudbinu svoga naroda. Imami su svojim djelima potvrdili ono što su govorili i to im je bilo najvažnije. Tražili su od džematlija da se ponašaju kao vjernici i da crpe posljednje snage da bi sacuvali domovinu, a u njoj i sebe i svoju vjeru. U Prvom i Drugom svjetskom ratu stradalo je najmanje po stotinu imama, ali to nije zapisano i ne zna se ime nijednog od njih. Kada je zapocela agresija na BiH sebi sam dao u zadatak da u ime Boga sacuvam sve ono što ce se desiti. Uradio sam monografiju o ulozi IZBiH u odbrani BiH, o imamima šehidima, a radim na monografiji o imamima koji su prošli kroz logore“, kazao je za agenciju Anadolija Muharem ef. Omerdic.
Zasigurno najpotresnija je sudbina Hasiba ef. Ramica kojeg su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) u maju 1993. godine zaklali u porodicnoj kuci u Semizovcu kod Vogošce, zajedno sa suprugom i cetvero djece. Prije brutalnog ubistva, srpske snage su zatocile Hasib-efendiju i teško ga mucili.
Pored Hasib-efendije tada je brutalno ubijena njegova supruga Šefika, te djeca Muhamed, Ahmed, Meliha i Amina. Zlocinci su pred Hasib-efendijom i njegovom suprugom najprije zaklali njihovu djecu, a onda i njih. Najmladu Aminu, koja je imala tek tri mjeseca, zlocinci su zadavili.
Kada je mogao izaci iz Semizovca, Hasib-efendija je to odbio rekavši: “Dok je ijednog Bošnjaka u Semizovcu, ja cu ostati s njim!”.
Tijelo Omera ef. Drkica iz Trnova do danas nikada nije pronadeno. Ovog imama u džematu Han-Ploca kod Kiseljaka pripadnici HVO-a zarobili su u napadu na selo 16. juna 1993. godine. Omer-efendiju i 39 njegovih džematlija zatvorili su u garažu mještanina Ahmeda Duharkica i zapalili ih! Jedan od zlocinaca kasnije je na ahmediji efendije Drkica nacrtao krst i danima je nosio, ponoseci se ucinjenim nedjelom.
Sin imama Drkica je hafiz Kur'ana Abdulaziz Drkic koji danas radi na Radiju Islamske zajednice «BIR».
Sadika ef. Hasanovica iz Bratunca, oca novog zagrebackog muftije Aziza ef. Hasanovica, pripadnici Vojske Republike Srpske su zarobili u julu 1995. godine u Srebrenici. Njegovo tijelo pronadeno je u masovnoj grobnici Glumina kod Zvornika, zajedno s još 270 ubijenih Srebrenicana.
Ahmeta ef. Lihovica 26. juna 1992. godine ubili su zlocinci Vojske Republike Srpske, nakon što je bio prisiljen iskopati veliku grobnicu za cetrdeset i trojicu svojih džematlija pobijenih u novoj mjesnoj džamiji. Softa trece godine Gazi Husrev-begove medrese Reif ef. Fejzic posljednji je put viden u Potocarima 11. jula 1995. godine, nakon što mu je jedan od pripadnika Vojske RS rekao da „ima dobar vrat“.
Bojovnici HVO-a na najsvirepiji nacin iživljavali su se i ubili Šabana ef. Mahmutovica iz Viteza. Njegovo mrtvo tijelo vezali su za automobil i potom vukli cestom. Mehmed ef. Hajric stradao je nakon što je, poslije pada Žepe, otišao u bazu Ujedinjenih naroda (UN) u Rogaticu na pregovore s predstavnicima agresorskih snaga. Predstavnici UN-a ne prevaru su ga predali u ruke zlocinaca, koji su ga zatociili u koncentracioni logor u Rogatici, gdje je kasnije i ubijen.
Sarajevo se i danas s tugom sjeca tragedije zamjenika reisu-l-uleme hafiza Ismeta ef. Spahica. Naime, u avgustu 1992. godine, granata ispaljena sa srpskih položaja u okolici Sarajeva pala je u Velike Daire na Bašcaršiji i ubila tri Spahiceve kcerke i unuku. Stradala svršenica Gazi Husrev-begove medrese i studentica Fakulteta islamskih nauka Almasa Spahic, 31-godišnja Meliha i 26-godišnja Mahira, kao i Melihina sedmogodišnja kcerka Esma.
Na dženazi svojim kcerima i unuci hafiz Ismet ef. Spahic rekao je:
„Govorio si, hafize, ne žalimo krv za odbranu napadnute nam domovine. Allah te stavio na iskušenje. Elhamdulillah!“.
U eksploziji navodene granate upucene na Rijaset IZBiH stradala je i Tenzila Hadžiabdic, uposlenica Izdavacke kuce „ElKalem“ i kcerka bivšeg reisul-uleme Islamske zajednice Jugoslavije Naima ef. Hadžiabdica, te njen maloljetni bratic i reisov unuk.
U ljeto 1992. godine Sakib ef. Bajric iz džemata Klis kod Zvornika ubijen je zajedno sa svojih 700 džematlija i zakopan u masovnu grobnicu. Salih ef. Reko iz Gudelja kod Foce u junu 1992. godine ubijen je zajedno sa pet clanova porodice, te su ih zapalili u porodicnoj kuci. Fikreta ef. Balagica iz Biljana kod Kljuca srpski agresori su zarobili sa još 250 njegovih džematlija i komšija i odveli pred Osnovnu školu u Biljanima, gdje su ih sve pobili, a tijela bacili u bezdan Lanište.
Medu najstrašnijim sudbinama je ona 54-godišnjeg Mušana ef. Becirevic a iz džemata Buna kod Mostara. Naime, 15. avgusta 1993. godine pripadnici HVO-a, koji su okupirali Bunu, zarobili su Mušana efendiju i teško ga maltretirali. Zlocinci su ga prisiljavali da pred njima klanja, a potom su ga zaklali u džamiji Ali-paše Rizvanbegovica i to naocigled više njegovih prestravljenih i bespomocnih džematlija. Potom su zapalili džamiju i imamsku kucu.
Posmrtni ostaci efendije Becirevica pronadeni su tek prije nekoliko godina u blizini džamije. Penzionisani imam Rasim ef. Ceman, koji je honorarno radio kao imam u Zecovi kod Prijedora, bio je zatocen u zloglasnim logorima Keraterm i Omarska.
Ubijen je rafalima iz vatrenog oružja.
Ahmeta ef. Cvrcka ubila je „zolja“ koju su ispalili pripadnici HVO-a prilikom napada na Novi Šeher. Sulejmana ef. Dizdarevica i 19 njegovih džematlija u julu 1992. godine srpski zlocinci su silom doveli u harem džamije u Carakovu kod Prijedora, postrojili ih uz zid i strijeljali. Potom su na njih bacili džamijske cilime i zapalili njihova tijela i džamiju!
„Sudbine svih imama šehida su, zaista, bile teške. Jedan imam je zamotan u cilim i zapaljen. Mustafi ef. Mujakanovici je na ocigled hiljadu ljudi u usta ugurana razbijena pivska flaša i tako uništeno grlo. Umro u najvecim mukama. Ne smijemo nikada zaboraviti te i druge mucenike koji su se žrtvovali za islam i našu domovinu“, rekao je za AA efendija Omerdic.